De 6 smaken in Ayurvedische voeding
Ayurveda onderscheidt 6 smaken in voeding. De ayurvedische keuken streeft ernaar om deze alle 6 in een maaltijd te verwerken. De 6 smaken zijn: zoet, zuur, zout, bitter, wrang en scherp. De smaken zijn weer verbonden met de 5 elementen en ook met de dosha’s.
Misschien klinkt dit wat vaag. Als je je echter realiseert dat een smaak, zoals onze smaakpapillen die waarnemen, iets zegt over de chemische samenstelling, dan kun je ook begrijpen dat bepaalde smaken verbonden zijn aan bepaalde soorten voedingsmiddelen.
Zoete smaken
Zoete smaken, eigenlijk is zoet een verkeerde term en is neutraal beter op zijn plaats, zijn nauw verbonden met voedingsmiddelen die veel complexe koolhydraten bevatten en daarnaast eiwitten en vetten. Zoet zorgt voor de opbouw en ontwikkeling van vitaliteit van ons lichaam. Voorbeelden daarvan zijn granen, peulvruchten en zoet fruit.
Zure smaken
Zure smaken komen terug in voeding die veel zuur bevatten. Dit kan bijvoorbeeld zuur fruit zijn, maar ook allerlei gefermenteerde producten, zoals alcohol en yoghurt, zijn zuur. Zuur zorgt voor een goede spijsvertering. Daarnaast zorgt zuur, op de langere termijn, voor verwarming van het lichaam. Dit zorgt ervoor dat wij ons lichaam in de winter warm kunnen houden. Zuren helpen de zintuigen te functioneren en zorgen voor de afscheiding van lichaamssappen.
Zouten
Zouten stimuleren de vertering en zijn in principe opbouwend door hun vermogen om vocht aan te trekken. De zoute smaken zijn chemisch gezien vooral mineralen en spore-elementen. Het meest aansprekende voorbeeld is natuurlijk keukenzout, maar ook producten als sojasaus en zeewieren zijn zout.
Bitter
Bitter is de beste reiniger voor zowel het bloed als toxinen in het lichaam. In tegenstelling tot de eerder genoemde smaken is het geen opbouwende maar een reducerende smaak. Bittere smaken treft je vooral aan in donkere, groene bladgroenten.
Wrang
Wrang zorgt ervoor dat het voedsel de tijd krijgt om door het lichaam opgenomen te worden. Wrang heeft een drogend effect. Veel koolsoorten zijn wrang. Daarnaast zit de wrange smaak in onrijpe bananen.
De scherpe en wrange smaken hebben, net als bitter, een reducerend effect op je lichaam.
Scherp
Scherp is de sterkste stimulans voor de spijsvertering. Het stimuleert de eetlust en zorgt voor een goede afscheiding van spijsverteringssappen. De scherpe smaak vind je in diverse soorten pepers, gember, uien en bijvoorbeeld knoflook.
De smaak zoet bestaat uit de elementen water en aarde. Het is een opbouwende smaak. Als je veel zoet eet, heeft dat een opbouwend effect op het lichaam. Een lichaam waarin Kapha-dosha overheerst, ook water en aarde, zal met veel zoete smaak in de voeding sneller in omvang toenemen dan een lichaam waarin Vata-dosha de overhand heeft. De laatste is juist wel gebaat bij een extra portie water en aarde!
Betekent dit dat Kapha zoete smaken zou moeten vermijden? Nee. Zoete smaken vormen de basis van onze voeding, naast zure smaken. Onze voeding moet vooral granen en groenten bevatten. Vrijwel overal in de wereld is het dagelijkse menu van oudsher op granen en groenten gebaseerd. De smaken zout, bitter, wrang en scherp dienen wel aanwezig te zijn, maar in kleinere hoeveelheden. Betekent dit dat we veel suiker moeten eten? Nee. Wat wij kennen als suiker is geraffineerde suiker. Behalve dat er geen enkel mineraal of spore-element in zit, is de nasmaak van suiker zuur. Het effect van veel met suiker gezoete producten eten is dan ook verzuring. En dit verstoort dan weer opname en transport van mineralen en spore-elementen in je lichaam.
Eigenlijk heeft geen enkel voedingsmiddel maar 1 smaak. Door Ayurveda zijn voedingsmiddelen meer dan 1000 jaar geleden geklassificeerd. Aanvankelijk zijn ze mondeling overgedragen, maar later is dat schriftelijk vastgelegd. Ze zijn geklassificeerd naar overheersende smaken, naar het effect na de vertering en ten slotte naar effect op het lichaam op de langere termijn. Hierin is de Ayurveda uniek.